Кіріспе 

Тілдік тестілеу қазіргі заманғы білім беру жүйесінің маңызды бөлігіне айналды. Тестілеу арқылы тіл үйренушілердің деңгейін анықтау, нәтижелерді әділ бағалау және тілдік дағдыларды өлшеу қажет. Бұл процесс арнайы сапа стандарттары мен әдістемелерді талап етеді. Осы мақалада біз тілдік тестілеу сапасын қамтамасыз ету мәселелерін, оның ішінде бағалау, нәтижелерді беру, ұйымдастыру мәселелерін талқылаймыз. Мақалада негіз ретінде ALTE (Еуропа Тіл Тестерлерінің Ассоциациясы) сапа стандарттары қолданған құжаттар қарастырылады.

1. Тест тапсырмаларын бағалау және нәтижелерді белгілеу

ALTE сапа кепілдігі бойынша тест тапсырмаларын бағалау маңызды процесс болып табылады. Бағалаудың дәлдігі мен әділдігі нәтижелердің сапасына тікелей әсер етеді. ALTE құжаттарына сүйене отырып, тест тапсырмаларын бағалау кезінде қолданылатын негізгі әдістер төмендегідей:

- Кәсіби бағалаушылар: Тест тапсырмаларын бағалау арнайы дайындалған кәсіби бағалаушылардың көмегімен жүзеге асырылады. Бұл әдіс тілдік дағдыларды дұрыс өлшеуге мүмкіндік береді.

- Көпдеңгейлі бағалау жүйесі: Бағалау нәтижелерін бірнеше деңгейге бөлу әдісі қолданылады, мұнда әр деңгейде ерекше дағдылар мен қабілеттер ескеріледі.

- Қосарланған бағалау: Тест нәтижелерінің сенімділігін арттыру мақсатында, әсіресе сөйлеу және жазу бөлімдерінде, қосарланған бағалау әдісі қолданылады, мұнда бір тапсырманы екі түрлі бағалаушы бағалайды.

2. Ұйымдастыру жұмыстары

- Тестті ұйымдастыру және өткізу: Ұйымдастырушылар тестілеу процесінде маңызды рөл атқарады. ALTE стандарттары бұл процестердің жоғары сапасын қамтамасыз ету үшін нақты нұсқаулар ұсынады.

- Емтихан орталықтарының талаптары: Тестілеу орталықтары арнайы талаптарға сай болуы керек. Орталықтардың таңдалуы мен авторизациялануы, олардың кеңістік пен жабдықтармен қамтамасыз етілуі қатаң бақылауда болады.

- Құжаттамалық қолдау: Тестілеу орталықтарына емтиханды өткізуге қажетті барлық құжаттар, соның ішінде нұсқаулықтар, ережелер мен кандидаттарға арналған ескертпелер алдын ала беріледі.

- Құпиялылықты қамтамасыз ету: Емтихан материалдарының құпиялылығы мен қауіпсіздігі орталық пен орталық кеңсе арасында мұқият қадағаланады.

3. Тест нәтижелерін беру және олардың интерпретациясы

- Нәтижелерді беру форматы: Тестілеу нәтижелері сертификаттар, баллдық шкалалар немесе профильдер түрінде беріледі. Әрбір формат нәтижелердің мағынасын дұрыс түсіну үшін нақты мәліметтермен қамтамасыз етілуі тиіс.

- Нәтижелерді түсіндіру: Тест нәтижелерін интерпретациялау үшін пайдаланушыларға, яғни емтихан тапсырушыларға және ұйымдарға, нақты нұсқаулықтар беріледі. Бұл тест нәтижелерін дұрыс қолдануға және олардың қандай мақсатта жарамды екенін түсінуге мүмкіндік береді.

4. Сапа кепілдігі және бақылау

ALTE сапа кепілдігі жүйесі тесттердің әділдігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін арнайы сапа бақылау тетіктерін ұсынады:

- Бақылау және мониторинг: Бағалаушылардың жұмысын бақылау және жүйелі түрде қайта тексеру процестері қолданылады. Бұл тест нәтижелерінің тұрақтылығын және дәлдігін сақтауға көмектеседі.

- Арнайы жағдайлар: Тест тапсырушылардың ерекше жағдайларына байланысты арнайы ережелер мен рәсімдер қолданылады. Мысалы, мүмкіндігі шектеулі тест тапсырушылар үшін тестті арнайы форматта ұйымдастыру қажет.

5. ALTE сертификатының маңыздылығы және отандық тәжірибемен салыстыру

ALTE сертификаты халықаралық деңгейде танылған құжат болып табылады және тілдік дағдылардың халықаралық стандарттарға сай екендігін дәлелдейді. Бұл сертификат мына жағдайларда маңызды рөл атқарады:

- Халықаралық тану: ALTE сертификаттары халықаралық стандарттарға сай келетіндіктен, олар көптеген елдерде, жұмыс берушілер мен оқу орындарында мойындалады. Бұл сертификат иегерлеріне шет тілдерін меңгергенін дәлелдеп, шетелде жұмысқа орналасу немесе оқу мүмкіндіктерін арттырады.

- Сапа кепілдігі: ALTE стандарттары емтихандардың әділдігі мен сенімділігін қамтамасыз етеді. Бұл әсіресе тест тапсырушылардың тілдік дағдыларын объективті бағалауға көмектеседі.

- Отандық тәжірибемен салыстыру: Қазақстанда тілдік тестілеу жүйесі мен ALTE стандарттарын салыстыру маңызды. Қазақстанда IELTS, TOEFL сияқты халықаралық тілдік тесттермен қатар, Қазтест секілді ұлттық тестілеу жүйесі қолданылады. ҚАЗТЕСТ жүйесі мемлекеттік тілдің деңгейін бағалауға бағытталған және тіл үйренушілердің дағдыларын анықтауда маңызды рөл атқарады. Осы тұрғыдан, Қазтест пен ALTE сертификаттарының айырмашылықтары мен ұқсастықтарын талқылау – отандық тестілеу тәжірибесін жетілдірудің жаңа жолдарын ұсынады.

Қорытынды 

Тілдік тестілеудің сапасын қамтамасыз ету – күрделі, бірақ маңызды процесс. ALTE ұсынған стандарттар тілдік тестілеудің барлық аспектілерін, соның ішінде тапсырмаларды бағалау, нәтижелерді беру, ұйымдастыру және сапа кепілдігін мұқият қарастырады. Бұл стандарттар тест нәтижелерінің әділдігі мен сенімділігін қамтамасыз етеді, сондай-ақ тест тапсырушылар мен ұйымдарға нақты және түсінікті мәліметтер беруге мүмкіндік береді. Қазақстандағы тілдік тестілеу жүйесі мен ALTE стандарттарын салыстыра отырып, отандық тәжірибенің дамуын талқылау маңызды. ALTE стандарттарын қолдану тестілеу сапасын жаңа деңгейге көтереді және халықаралық деңгейде танымал болуға мүмкіндік береді.

Әдебиеттер тізімі 

1. ALTE (1994). The ALTE Code of Practice. https://www.alte.org/Materials.
2. ALTE (2001). ALTE Quality Assurance Checklists, Unit 1: Test Construction. https://www.alte.org/Materials.
3. ALTE (2001). ALTE Quality Assurance Checklists, Unit 2: Administration and Logistics. https://www.alte.org/Materials.
4. ALTE (2001). ALTE Quality Assurance Checklists, Unit 3: Marking, Grading and Results. https://www.alte.org/Materials.
5. ALTE (2018). Procedures for Auditing. https://www.alte.org/Materials.
6. ALTE Bibliography of Members' Work, January 2019(ALTE Bibliography of Members' Work).
7. Reading Checklist for one task(Reading Checklist for one task).
8. Taylor, L., & Weir, C. J. (2009). Language Testing Matters: Investigating the Wider Social and Educational Impact of Assessment. Cambridge: UCLES/Cambridge University Press.
9. Taylor, L., & Weir, C. J. (2008). Multilingualism and Assessment: Achieving Transparency, Assuring Quality, Sustaining Diversity – Proceedings of the ALTE Berlin Conference. Cambridge: UCLES/Cambridge University Press.

Орманова Айгүл Әділбекқызы, Абай институты бөлімінің жетекшісі