Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы ұйымдастырған дәстүрлі «Мемлекеттік тіл және БАҚ-2023» байқауының жеңімпаздары анықталды.

– Жақында Астанада өткен Түркі мемлекеттері Кеңесінің саммитінде, Түркия Президенті Режеп Тайип Ердоған «Түркі елдеріне ортақ әліпби жасау» мәселесін көтерді. Кейбір полиглот азаматтар мен ғалымдар, бұл бағытта белгілі дәрежеде қиындықтар да кезігетінін айтады. Мысалға, түрік ұлтының өкілдері үшін қанша оғыз текті болса да түркімен бауырлармен (әркім өз тілінде сөйлесе немесе үйрену) түсінісу қиын деседі. Түркімен тілінің фонетикасы бөлек болса керек. Түркия Президентінің пікірі кең қолдау табатыны анық. Дегенмен ғалым ретінде сіздің пікіріңіз қалай? Ортақ әліпбиге көшуде қандай қиындықтар болуы мүмкін?

Тіл саясатын іске асырудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес қазақ тілін, әдебиеті мен мәдениетін ілгерілетуді, танымал етуге бағытталған Қазақстанда және шетелдердегі қазақ диаспоралары мен ирреденттерге қазақ тілін оқыту, қазақ тілінде ашық білім беру, Абайдың шығармашылығы, қазақ тілін, әдебиеті мен фольклорын үйрену, ұлттық мәдениетті насихаттауға арналған шаралар қызметін ұйымдастыру, оқыту бағдарламасын әзірлеу «Абай институты» бағдарламасы жасалды.

2023 жылғы 17 қараша күні Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті, Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының ұйымдастыруымен онлайн/офлайн форматта «Мектеп оқулықтары: пән терминдерін жетілдіру және біріздендіру» атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференция өтті.

2023 жылғы 16 қарашада Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті, Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы «Заңнама тілі: біріздендіру алгоритмі» атты республикалық әдістемелік семинар ұйымдастырды. Іс-шара онлайн/офлайн форматта өтті.

2023 жылғы 15 қарашада Шымкент қалалық Тілдерді оқыту-әдістемелік орталығы Шымкент қаласындағы тіл саясатын іске асырудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының міндеттерін жүзеге асыру, құжаттарды мемлекеттік тілде рәсімдеудің қазіргі уақытта қолданыстағы қағидаларымен таныстыру, құжатты сауатты толтыру тәртібін, оларға қойылатын талаптарды жеткізу. «Ісқағаз жүргізу: стандарт, тәжірибе, нәтиже» семинар өткізді.

Оффлайн және онлайн форматта «Қазіргі қазақ жазуы: талқы және ұсыныс» атты республикалық семинар-кеңес өткізілді. ҚР Ғылым және білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы Е.Тілешов кіріспе сөзінде семинар-кеңестің басты мақсаты қазақ жазуының қазіргі жай-күйін талдау, сонымен қатар түрлі әлеуметтік факторлардың қазақ жазуына ықпалын психолингвистикалық аспекті тұрғысынан зерделеу екенін атап көрсетті.

Оффлайн және онлайн форматта «Қазіргі қазақ жазуы: талқы және ұсыныс» атты республикалық семинар-кеңес өткізілді. ҚР Ғылым және білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы Е.Тілешов кіріспе сөзінде семинар-кеңестің басты мақсаты қазақ жазуының қазіргі жай-күйін талдау, сонымен қатар түрлі әлеуметтік факторлардың қазақ жазуына ықпалын психолингвистикалық аспекті тұрғысынан зерделеу екенін атап көрсетті.

Оффлайн және онлайн форматта «Қазіргі қазақ жазуы: талқы және ұсыныс» атты республикалық семинар-кеңес өткізілді. ҚР Ғылым және білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы Е.Тілешов кіріспе сөзінде семинар-кеңестің басты мақсаты қазақ жазуының қазіргі жай-күйін талдау, сонымен қатар түрлі әлеуметтік факторлардың қазақ жазуына ықпалын психолингвистикалық аспекті тұрғысынан зерделеу екенін атап көрсетті.

2023 жылғы 14 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасында Қазақстан халқының тілдері күні аясында «Мемлекеттік тіл – татулықтың негізі» тақырыбында дөңгелек үстел өткізілді. Оған Іс басқармасының орталық аппараты мен ведомстволық бағынысты ұйымдарының қызметкерлері, ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы, алаштанушы ғалым Ербол Тілешов, танымал аудармашы Камал Әлпейісова қатысты.

2022 жылы Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығына орай, алаштануда, ахметтануда табысқа жеткен жыл болды деуге болады. Ахаңның академиялық толық жинағы М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының ғалымдары жағынан дайындалды. Мелжемді бес томнан тұратын академиялық жинақ арқылы ғалымның бұған дейін жұртқа мәлім еңбектерімен қоса, тыңнан табылған мақалалары, мұрағаттық құжаттары да оқырманға жол тартты. Ғалымның бізге белгісіз болып келген оншақты мақаласы және кейбір оқулығының бұған дейінгі көптомдықтарына енбей келген екінші бөлімі табылуы ғылымда ірі жаңалық болып саналады.

Бүгін қазақтың ұлы ақыны, ағартушы-ойшылы Абай Құнанбайұлының туған күні. Бұл күнді еліміз 2020 жылдан бастап мереке ретінде аталып өтеді. «Қазақтың Бас ақыны» (А.Байтұрсынұлы) өзінің әдеби және музыкалық шығармаларында, терең ойлы Қара сөздерінде еңбек пен білімге, рухани дамуға және сананы жаңғыртуға шақырған. Абайдың гуманистік және ағартушылық мұраттарға ие прогрессивті көзқарастары бүгінде аса өзекті. Данышпан ойдың иесі кемел адам өзінің саналы ғұмырында 170-тен астам өлең жазып, 56 аударма жасаған. Оның қаламынан бірнеше поэма мен «Қара сөздері» туды. Абай аудармаларының арқасында әлем әдебиеті классиктерінің шығармалары қазақ тілінде жарық көрді.

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Ақпараттық технологиялар факультетінің оқытушысы, ғалым Нұрзада Амангелді 5 жылдан бері қазақша ымдау тілін анықтайтын интеллектуалды жүйесін жасап шығарды. Бірегей әзірлеме ерекше қажеттіліктері бар адамдарға арналған. Ғылыми жоба жасанды интеллектке негізделген және сөйлеу мен есту қабілеті бұзылған адамдарға арналған. Зерттеу жүйесіне негізделіп жасалған мобильді қосымша қазақша ымдау тіліне бейімделген. Бұл – елімізде алғаш жасалып отырған ғылыми жаңалық. Жүйенің қазақ тілінде болуы – басты артықшылық.

Бүгінгі жаһандану кезеңінде Қазақстан ұлттық жəне мемлекеттік бірегейлілігін қалыптастыру мен сақтау мәселесіне мемлекеттік деңгейде аса мән беріп отыр. Өйткені, біз жаһанданудың барлық жағдайларына көндіге бермей, жаһандану үдерісі жағдайында туындаған жаңа талаптарды ұлттық мүддемізге лайықтауымыз керек. Ол үшін қазақ мемлекеті тікелей өз даму стратегиясын жүргізуі қажет. Міне, сонда ғана ұлттық сананы қалыптастыра отырып, біздер өзімізге қажетті форматтағы мемлекеттік бірегейлілігімізді сақтаймыз.

Баланы қандай мектепке берген дұрыс: қазақ сыныбына ма, орыс сыныбына ма? Бұл сұрақ соңғы жылдары жас ата-аналар арасында жиі қойылатын болып жүр. Өз жерінде отырса да, ұрпағымды қай тілде оқытамын деп бас қатыратын біз ғана шығармыз. Бірақ қанша байбалам салсақ та, бүгінгі күннің мызғымай тұрған шындығы осы.

Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының бір топ мамандары Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті ақпараттық технологиялар факультетінің оқытушысы, қазақша ымдау тілін танудың интеллектуалды жүйесін жасап шығарған ғалым Нұрзада Амангелдімен арнайы кездесті.

Бүгін Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының бас директоры Мақпал Жұмабай мен «Speech Lab» ЖШС директоры Жұлдыз Татагулова бірнеше айдан бері жүргізіліп келе жатқан келіссөздердің нәтижесінде ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. «Speech Lab» - жасанды интеллектіні еліміздің аудиториясына бейімдеу бойынша үлкен бастамаларды жүзеге асырып келе жатқан компания.

Қырғыз Республикасының Жогоргу Кенеші (Парламент, – ред.) Мемлекеттік тіл туралы заң жобасын қабылдады. Құжатты депутаттардың көбі қолдаған. Мемлекеттік тіл жөніндегі ұлттық комиссияның төрағасы Каныбек Осмоналиевтің айтуынша, енді заң жобасының талабы бойынша мемлекеттік тілді білмейтін адам мемлекеттік қызметте жұмыс істей алмайды. Мемлекетік тілді кемі В1 деңгейінде, яғни орташа деңгейде білетіндер ғана мемлекеттік қызметке тағайындалады.