2022 жылғы 23 тамызда Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының шетелдіктерге қазақ тілін оқытатын оқытушылар мен әдіскерлерге арнап ұйымдастырған «Шетелдіктерге қазақ тілін оқытудағы цифрлық технологиялардың мүмкіндіктері» тақырыбындағы халықаралық біліктілікті арттыру онлайн-семинары өз жұмысын бастады.

2022 жылғы 23-25 тамыз аралығында Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы осы тақырыпта шетелдіктерге қазақ тілін оқытатын оқытушылар мен әдіскерлерге арнап халықаралық біліктілікті арттыру бағытында онлайн-семинар ұйымдастырады.

Қазір Алаш тарихы өткенге бейжай қарамайтын барша отандасымызды ойландырады, толғандырады. Неге? Біріншіден, олар бүгінгі болмысымызды, қасиет-қадірімізді сол кезбен салыстырады. Екіншіден, сапалы жаңаруда ұлттың «алпыс екі тамырына» әсер беретін Алаш жолын қалайды. Бұған, әрине, қуанамыз. Үзілмеген үміт үшін, жалғасқан рухани-тағылымдық сабақтастық үшін!

2022 жылғы 11-18 тамыз аралығында Ақтөбе облыстық Тілдерді дамыту басқармасы «Ана тілі әлемі» атты ересектерге арналған халықаралық тіл апталығы ұйымдастырды. Шараның мақсаты: шетелдегі қандастарымызбен ұлттық бірегейлікті сақтауға, рухани-мәдени байланысты нығайтуға ықпал ету, оқу-әдістемелік көмектер көрсету. Апталық аясында Тілдерді оқыту орталығы оқытушылары ұлтымыздың тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін сақтауға және дамытуға бағытталған түрлі іс-шараларды ұйымдастырып, қандастарымызға мемлекеттік тілден дәрістер оқып, танымдық сабақтар жүргізді. Апталық ұлы ақын А.Құнанбайұлының ескерткішіне гүл шоқтарын қоюмен ашылып, оқытушылар Г.Төлегенова, Ш.Түменбаевтың «Әдебиет әлемі. Абай шығармашылығы», «Абайды оқы, ерінбе» атты танымдық дәрістерімен жалғасты.

Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы жайлы өзі сүйген ұлттың сөзі айтылды. Бірақ сонда да аз секілді, қазақ үшін күрескен тауанды тұлғаның тереңіне кім бойлапты. Жақында Нұр-Сұлтан қаласының мем­лекеттік архивінен қайрат­кердің құжаттарын көзіміз шалып қалды. Алаштың арманы үшін алып империямен алысқан қазақ баласының жүрек сөзі жазылған қолжазбалар ерен ерді еске түсіреді. Астаналық архивтің 430-қо­рында, яки шетел мұрағаттарынан табылған құжаттардың ішінде 1915 жылы «Қазақ» газетінің бас редакторы Ахмет Байтұрсынұлының қазақтардан жерді тартып алу, халықтың кедейленуіне әкелген билік реформалары туралы ма­қалалар жариялағаны үшін тұт­қынға алынғаны туралы мәліметтер бар. Бұл шежірелі деректерге назар салсаңыз, қара халықтың мұң-мұқтажы айтылып қана қоймай, кеңес идеологиясының құрбаны болғаны суреттеледі.

А.Байтұрсынұлының ғұмырнамасынан бүгінгі күнге дейін беймәлім болып келген деректердің бірі – ұстаздың Қостанай уезі Меңдіғара болысындағы Орынбаев мектебіндегі қызметі. Әулиекөл болыстық мектебінен кейін ол Қостанай уезіндегі Орынбаев мектебі мен Қостанай педагогикалық сыныбында ұстаздық етеді. М. Әуезовтің «…Қостанай уезіндегі Әулиекөл деген жерде екінші рет оқытушы болған. Әулиекөлден үшінші рет ауысып барған школы Қостанай қаласы…» деп жазуы – осы бір ауыс-түйіске байланысты дерекнама болатын. Қостанай қаласы А.Байтұрсынұлының ұстаздық еткен үшінші (Бестамақ – Әулиекөл - Қостанай) орны болды. Бірақ оның қай жылы Қостанай қаласына ауысып келгенін нақты белгілеу әзірге мүмкін болмай отыр. 1901 жылдың қорытындысы бойынша жасақталған Торғай облыстық статистикалық анықтамалығында А.Байтұрсынұлы Қостанай уезі Меңдіқара болысына қарасты Орынбаев (Урунбаев) мектебінде қызмет атқарғандығы тіркелген.

2022 жылғы 17 тамыз күні Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім вице-министрі Талғат Ешенқұлов Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының ұжымымен кездесті. Талғат Ілиясұлы кездесу барысында, бірінші кезекте, мемлекеттік тіліміздің мәртебесінің асқақтауы үшін аянбай қызмет жасап келе жатқан Орталық қызметкерлерінің жұмыс жағдайына жіті назар аударды.

Қазіргі қоғамдық санада «Ұлтшылдық» ұғымы жағымсыз реңкке ие болып, ол жөнінде айтыла қалса, ойымыз тіпті нацизмге дейін әлдебір сұрықсыз, тұрпайы құбылысты бейнелейтін деңгейге жеткен. ХХ ғасырда нацизмді басынан кешірген адамзат баласы ұлтшылдықтан үрейленетін дәрежеге жетіп, оны қабылдағысы келмейтіндей сыңай танытуда. Сонымен бірге, посткеңестік жас мемлекеттерде кеңестік идеологияның ұлтшылдыққа таңған ескірген ұғымдары әлі де сақталуда. Дәл осы арада біз Францияны, Германияны, Ресейді, Үндістанды, Иранды тағы да бүгінде қуатты мемлекеттерге айналған елдердің тарихи даму сатысында ұлтшылдық кезеңінен өткендігін, егер ондай кезең болмаса аталған мемлекеттер біртұтас саяси-қоғамдық құрылым бола алмайтындығын не ескергіміз келмейді, не болмаса олар жөнінде білеріміз көп емес.

2022 жылғы 17 тамыз күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы Ақпараттық технология басқармасының басшысы Мөлдір Бақытқызы қатысқан «Тіл-Қазына» жобасы Қарағанды облысында старт алды. Мемлекеттік тілдің мәртебесін арттырып, қолдану аясын кеңейтуге бағытталған бұл жоба биылғы қарашаға дейін аталған өңірдің 11 өңірін аралап шығады.

Мәдениет жолында артта қалған елдің алға шығып, көзге көрінерлік адамдары саусақпен ғана санарлық болады. Бұл – бір. Екіншіден, ондай адамдардың өз халқынан арттырып, ісінің нәтижесін шетке шығарарлықтары да аз болады. Жырақта, далада, жатқан біз – қазақ туғандарының көзіне Ғалымжан жолдас көптен түскен бір азамат, оның істеген істері, ойлаған пікірлері татар мұхитынан шетке шығып, бізге де асқан бір кісі. Сондықтан оның 20 жылдық пікір, тіл қызметін еске алып, оған құрмет көрсетіп, өз халқы той қылып жатқанда, біз де бір-екі ауыз сөз айтуға тиістіміз деп таптық.

2022 жылғы 15 тамыз күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры Е.Тілешов тұғырлы тұлға, ұлағатты ұстаз, ғұлама ғалым Тұрсынбек Кәкішевтің туғанына 95 жыл толуына арналған келелі бас қосуға қатысып, құттықтау сөз сөйледі.

Алаш идеясы, оны шындыққа айнал­дыру үшін ақтық айқасқа түскен алаштық буын қызметі – бұл жалпы ұлт болып қорытатын, жалпы ұлт болып түсінетін тақы­рып. Оны қорыту ісіне кезінде тыйым салынды, шектеулер қо­йылды. Тәуелсіздік жылдары Алаш ұлт-азаттық қозғалысы, алаш­тықтардың қайғылы тағдыры туралы ойланатын, бұл тақырыпқа қалам тартатын ғалымдар, журналистер, ақын, драматургтер қатары өсуде. Тіптен алаштықтар ұстанымын жалғастырып, батыл тұжы­рымдарын мәлімдеп, сол үшін абақты есігін көріп жүрген отандастарымыз да бар.

Қазіргі қоғамдық санада «Ұлтшылдық» ұғымы жағымсыз реңкке ие болып, ол жөнінде айтыла қалса, ойымыз тіпті нацизмге дейін әлдебір сұрықсыз, тұрпайы құбылысты бейнелейтін деңгейге жеткен. ХХ ғасырда нацизмді басынан кешірген адамзат баласы ұлтшылдықтан үрейленетін дәрежеге жетіп, оны қабылдағысы келмейтіндей сыңай танытуда. Сонымен бірге, посткеңестік жас мемлекеттерде кеңестік идеологияның ұлтшылдыққа таңған ескірген ұғымдары әлі де сақталуда. Дәл осы арада біз Францияны, Германияны, Ресейді, Үндістанды, Иранды тағы да бүгінде қуатты мемлекеттерге айналған елдердің тарихи даму сатысында ұлтшылдық кезеңінен өткендігін, егер ондай кезең болмаса аталған мемлекеттер біртұтас саяси-қоғамдық құрылым бола алмайтындығын не ескергіміз келмейді, не болмаса олар жөнінде білеріміз көп емес. Жоғарыда аталған мемлекеттер сол елдегі барлық ұлттарды мемлекетқұраушы ұлттың төңірегіне топтастыра білді.

«Мемлекеттік тіл және БАҚ» республикалық конкурсын өткізу қағидалары

2022 жылғы 10 тамыз күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры Е.Тілешов Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық кітапханасында өткен ұлы Абайдың туған күніне арналған үлкен шараға қатысып, құттықтау сөз сөйледі. Алаш арысы Міржақып Дулатов 1914 жылы: «Қай жұрттың болса да жаны – әдебиет, жансыз тән жасамақ емес. Абайдың аты жоғалуы, мұнан кейін де шығатын Абайлар сондай ескерусіз ұмытылу ықтималы қазақтың жоғалуымен, қазақ атты халықтың ұмытылуымен бірдей. Әдебиетіміздің негізіне қаланған бірінші кірпіш – Абай сөзі, Абай аты боларға керек. Бәлки, мұнан кейін Абайдан үздік артық ақындар, жазушылар шығар, бірақ ең жоғары, ардақты орын Абайдікі, қазақ халқына сәуле беріп, алғашқы атқан жарық жұлдыз – Абай», – деп жазған екен.

Қазақтың бас ақыны – Абай (шын аты Ибраһим) Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ. Ақмола, Семей облыстарында Абайды білмейтін адам жоқ. Ақмоламен сыбайлас Торғай облысында Абайды білетін адам кем, құты жоқ деп айтса да боларлық. Олай болуы сөзі басылмағандықтан, Абайдың сөздері кітап болып басылып шыққанша Абайдың аты да, сөзі де Торғай облысында естілмеуші еді. Ақмола, Семей облыстарында Абайдың атын, сөзін естімедім дегенге недәуір таңырқап қалады. Мен ең әуелі Ақмола облысына барғанымда Абайды білмегеніме, сөзін естігенім жоқ дегеніме таңырқап қалушы еді. Қай жерде ақындар жайынан я ақындардың сөздері жайынан әңгіме болса, Абайдың сөзін мақтамайтын адам болмады. Абайдың сөзін көрмей тұрғанда, мақтағандарына сенбей, қазақ үкілеген өз құнанын өзгелердің тұлпарынан артық көретін мінезі болушы еді, мақтап отырған Абайы біздің Әбубәкір, Сейдахмет, Ақмолдаларымыз сықылды біреу ғой деп жүрдім.

Орынборға шақырған қазақ қайраткерлерінің сиезі адам аз келгендіктен сиез есебінде болмай, кішкентай ғана кеңес түрінде болып өткені озған нөмірлерінде жазылды. Орынборда отырғандар, о жақ, бұ жақтан кез келгендер болмаса, сиезге атын атап шақырған адамдар келмеді. Келмеу себептерін түрлі жоруға болады. Келмеулеріне бір жағынан жол қаражатына қаржы жоқтығы себеп болған шығар; екінші жағынан Жүсіпбек жолдас сиақты керексіз сиез деушілік те себеп болған шығар; үшінші жағынан, қазақ қайраткерлерінің Орынбор қаласынан қараңғы үйден жаман қашатындығы да себеп болған шығар; төртінші жағынан, өзгеріс уақытында қайрат жолы өзгеріп, қарқын беті қайтқаны себеп болған шығар. Бұл көп «шығардың» ішінде көбінен себеп болатыны екі «шығар».

2022 жылғы 8 тамыз күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры, белгілі ғалым Е.Тілешов академик, жазушы З.Қабдоловтың «Менің Әуезовім» роман-эссесінің түрік тіліне аударылған нұсқасының тұсаукесер рәсіміне қатысты. Шарада сөз алған ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Сұлтанбек Раев үлкен тебіреніспен толғады: «Бүкіл қырғыз халқының ұлттық мақтанышына айналып отырған атақты «Манас» эпосы Мұхтар Әуезов болмаса, жарық көрмес еді.