Қазіргі таңда қазақтың келешегі, еліміздің болашағы саналатын ұлттық мүддені терең түсініп, басты құндылық ретінде санамызға терең бойлатып, жадымызда ыдырамас жауһар тастай сақтау аса маңызды мақсат. Осы мақсатқа жетуіміздің айрықша негізі – қазақтану. Тәуелсіз мемлекетіміздің 30 жылға жуық мерзім аралығында шыққан сөздіктердің біріне де «қазақтану» сөзі мүлдем кірмеген, өкінішке қарай, сондықтан оған түсінік берілмеген (қараңыз: «Қазақ әдеби тілінің сөздігі», Алматы: «Арыс» баспасы, 2007; «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі», Алматы: Дайк-Пресс, 2008).

Бұдан бұрын хабарлағанымыздай, мемлекеттік тіл – қазақ тілін ұлтаралық қатынас құралы ретінде беделін арттыру, азаматтардың қазақ тілін меңгеруге мән беріп, әлеуметтік салаларда мемлекеттік тілдің қолданыс аясын арттыруға ықпал ету, тіл меңгерушілерді ынталандыру, тіл меңгеруді насихаттауды мақсат тұтқан «МЕН ҚАЗАҚША СӨЙЛЕЙМІН» республикалық акциясы осы жылғы 17 мамырдан бастап жүріп жатыр.

Біз көбейіп келеміз. Нақтырақ айтсақ, әлі де көбейе алмай жатырмыз. Демографиялық өсім бұрынғыға қарағанда, тәуір болғанымен, алаңдайтын мәселелер әлі де бар... Елімізде халықтың өсуінде баяу болса да, жақсы көрсеткіш болғанымен, алаңдайтын нәрселер бар деуіміз бекер емес. Бізде кейінгі кезде орыстану процесі қарқын алғанға ұқсайды. Әлем ұлтты тану процесіне бой ұрса, қазақ билігі, қазақ ата-анасы ұлтсыздану қадамына аяқ басып бара жатқандай. Мысал керек пе, айтайық.

Байқағандарыңыздай тек қана бір тілде – қазақ тілінде. Елтаңбаның жоғарғы бөлігінде – бес бұрышты көлемді жұлдыз, ал төменгі бөлігінде «Қазақстан» деген жазу бар. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік елтаңбасының авторлары – белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шот-Аман Уәлиханов.

«Елтаңба, Ту, Әнұран – Тәуелсіздігіміздің басты құндылықтарының көрінісі, бейбітшіліктің, бірлік пен келісімнің, өсіп-өркендеудің белгісі. Біз халқымыздың мүддесін қорғайтын күшті, беделді мемлекет құру жолында биік белестерге бірге жетеміз». Қ.ТОҚАЕВ, Қазақстан Республикасының Президенті

Мақала авторы жеке тұлғаларға, халықаралық, шетелдік, ұлттық, жергілік компаниялардың қызметкерлеріне 1997 жылдан бері қазақ тілін үйретіп келе жатыр. Бес оқулықтың авторы. Ең алғашқы оқулығы 2005 жылы жарық көрген. Хабар телеарнасында «Қазақшаңыз қалай?» бағдарламасының сарапшысы болды. Және Ұлы Тау 2021 этнолингвистикалық лагерінің тұңғыш маусымында әдістеме жетекшісінің қызметін атқарды. Кезінде ұстаздары – еліміздің мықты ғалымдары, академик А.Қайдаров, З.Қабдолов, Г. Бельгер қолдау білдірді. Ақсақалдар еңбектеріне оң бағасын берді. Гүлмира Әбілмәжінқызының «Қазақ тілін үйретудің авторлық әдістемесі» тақырыбы аясында республикалық семинарда жасаған баяндамасын ықшамдап назарыңызға ұсынып отырмыз.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тіл саясаты комитеті Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының ұйымдастыруымен 2021 жылғы 2 маусымда онлайн режімде «Қазақ тілін үйретудің авторлық әдістемесі» тақырыбы аясында республикалық семинар өтті.

Батыс Қазақстан облыстық тілдерді дамыту басқармасының ұйымдастыруымен 2021 жылдың наурыз айынан бастап Ресей Федерациясында тұратын қазақ диаспорасының өкілдеріне арналған мемлекеттік тілді тегін оқыту онлайн курстары жүргізілуде.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тіл саясаты комитеті Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы 2021 жылдың 2 маусымында «Қазақ тілін үйретудің авторлық әдістемесі» тақырыбы аясында онлайн режімде семинар ұйымдастырады.

Қазақ әліпбиі, мемлекеттік тіл мәселесі ең көп талқыланатын тақырыптардың бірі екені жасырын емес. Ең қиыны «аққу көкке, шортан көлге, шаян шөлге» тартып, әркім тек өз сөзін сөйлеп, өзгенің пікіріне құлақ аспайтын болып алды ма деген қауіп қылаң беріп қалып жүр. Ендеше, мұндай күрделі мәселеде нақты соңғы сөзді кім айтуы керек деген ой да көпшіліктің көкейінде тұратыны рас. «Шымшық сойса да, қасапшы сойсын» деген сөздің жетегімен, тіл туралы іргелі зерттеулер жүргізіп жүрген мекеме басшысы, латыннегізді қазақ әліпбиі туралы бірнеше пікірсайыстарда соңғы жобаны ұсынып, оның оңы мен солын ажыратып беріп жүрген маман, филология ғылымының кандидаты, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры Анар Фазылжанмен сұхбаттасқан едік.

Жамбыл облысының тілдерді дамыту басқармасының мәліметі бойынша, Тараз қаласында «Таза қалаға – таза жарнама» акциясын жүзеге асыруда. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тіл саясаты комитеті әлеуметтік желідегі өз ресми парақшасында былай деп жазды: «Акция барысында қаланың орталық көшелері мен даңғылдарындағы көпшілік орындар, соның ішінде сауда үйлері, шағын дүкендер, дәріханалар, тамақтану орындары және т.б. нысандар тарапынан Қазақстан Республикасындағы тіл туралы заңның 21-бабының сақталуы зерделенді».

Tengrinews.kz тілшісінің хабарлауынша, қазақ тіліндегі аудионы бірден мәтінге айналдыратын қосымша шықты. Қосымша TezText деп аталады, оны жасап шығарған – Galamat tech компаниясы, қолдау көрсеткен – АҚШ-тың Қазақстандағы елшілігі. Мобильді қосымша тегін және App Store мен «Play Маркет» арқылы жүктеп алуға болады. Қосымшаны құрастырушы компания басшысының айтуынша, TezText журналистер жұмысын айтарлықтай жеңілдетеді.

Шетелдегі қазақ диаспорасы өздері өмір сүретін мемлекеттерде сол елдің мемлекеттік тілін меңгеріп, сол елдің жалпы құндылықтарымен өмір сүреді. Дегенмен қазіргі таңда қазақ диаспора өкілдерінің ана тілімізді меңгеруі басты мәселеге айналып отыр. Осы орайда Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Тіл саясаты комитеті шетелдегі қандастарымызға арналған әмбебап басылым әзірлеу бағытында жұмыстар жүргізуде.

Ал КӘМШАТ сөзінің мағынасы қандай екен? Сіздер білдіңіздер ме? Міндетті түрде пікір білдірулеріңізді сұраймыз. КӘМШАТ (лат. Lutra lutra) – сусарлар тұқымдасына жататын, терісі өте құнды аң. Кеміргіштер қатарындағы терісі бағалы аң, құндыз. Кәмшат Аустралиядан басқа материктің бәрінде кездеседі. Суда жақсы жүзеді, шомылады. Кәмшатты кейде қазақша құндыз немесе қама деп те атайды.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тіл саясаты комитеті таратқан ақпарат бойынша, кеше «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне көрнекі ақпарат мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын талқылау мақсатында құрылған жұмыс тобының кезекті отырысы өтті. Комитет әзірлеген заң жобасының нұсқасымен 13 заңға өзгеріс енгізу көзделсе, депутаттар тарапынан қосымша 5 заңға өзгеріс енгізу қажеттілігі жөнінде ұсыныс түсті. Заң бекітілген жағдайда жалпы саны 18 заңға өзгеріс енгізілмек.

Дәл қазіргі уақытта қазақ тілін оқыту үдерісінде тілді кәсіби бағытта оқыту өзекті мәселеге айналып отыр. ҚАЗТЕСТ Стандарты бойынша тілді деңгейлеп оқыту мәселесі республика бойынша жолға қойылып, шешімін тапқан. Алайда тілді орташа деңгейде меңгерген тіл үйренушіге әрі қарай жалпылама сипаттағы оқытудан гөрі өз саласына қарай бейімдеп оқытқан нәтижелі болмақ. Әрине, ҚАЗТЕСТ Стандарты бойынша оқу құралдарында А2 деңгейінен бастап ісқағаздары түрлері ішінара берілген. Дегенмен, белгілі бір саланың жұмысын мемлекеттік тілде жүргізу үшін бұл аздық етеді. Сондықтан да тілді кәсіби салаға арнайы бағыттап оқытудың қажеттігі туындайды.

Мәселен, ауызекі сөйлеуде «балпанақтай болып келеді» деген сынды тіркес, сөйлемдерді үнемі қолданамыз. ⠀ Бірақ пингвинді балпанақ демейміз. ⠀ Сіздерге балпанақ пен балпанақтай сөзінің аражігін ажырату үшін қосымша ақпарат ұсынамыз. ⠀ Балпанақ - алтыншы құрлықтағы байлық сөз болғанда, адамдардың есіне əуелі балпанақ (пингвин), түлен, кит, ақ аю оралатындығы сөзсіз (Егем. Қазақст., 25.02.2009).

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тіл саясаты комитетінің 2021 жылғы 14 мамырдағы № 19 бұйрығымен бекітілген