Ахмет Байтұрсынұлына бағышталып, сонау 1923 жылы М.Әуезовтің аузымен айтылған «Алаштың рухани көсемі» атты дөп табылған анықтама-теңеу бүгінде арада ғасырлық уақыт-шама өтсе де, ешкім күмәнданбайтын аксиомаға айналып отыр. Ұлттық азаттықты ту еткен Алаш қозғалысының алыс арманындағы стратегиялық мақсаты – жеке отау ұлттық мемлекет құру болғаны сөзсіз. Десек те, алдымен қалың ұйқыдағы қазақты оятар рухани-мәдени төңкеріс қажет болды. Алаш белсенділерін алғаш ұйыстырған Қарқаралы жәрмеңкесіндегі басқосуда саяси талаптардан гөрі ұлттың рухани-мәдени сұраныстары (қазақ мектебі, қазақша сот, қазақ газеті т.с.с.) мәселесінің басымдығы да осында жатқан еді. Қазақ қоғамына қарулы көтерілістен бұрын қаламға сүйенген рухани-мәдени төңкеріс қажеттілігі біз әлі күнге тергеп-тексеріп түгесе алмай жатқан Алаш (жәдитшіл) ағартушылығы феноменін дүниеге әкелді.

«НАМ, УЧЁНЫМ, ОСТАЁТСЯ ТОЛЬКО ПОДЫСКИВАТЬ ПОДХОДЯЩЕЕ ОБЪЯСНЕНИЕ...»: ГРАФИКА А. БАЙТУРСЫНОВА И ЛИНГВИСТИЧЕСКАЯ ТИПОЛОГИЯ

2-қараша күні ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Ш. Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Терминология басқармасының ұйымдастыруымен «Ұлттық сипаттағы бизнес терминдері» атты республикалық байқауының жеңімпаздары марапатталды. Салтанатты шараға Тіл саясаты комитеті Әдістемелік қамтамасыз ету және лингвистика басқармасының басшысы Айнагүл Көкен, «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры Ербол Тілешов, қазылар алқасының төрағасы, ф.ғ.д., академик Шерубай Құрманбайұлы, қазылар алқасының тұрақты мүшесі, педагогика ғылымдарының магистрі, Elsana Аmanat қоғамдық қорының президенті, мәдениеттанушы Серік Ерғали қатысып, байқау жөнінде құнды пікірлерімен бөлісті.

2022 жылғы 1 қарашада ТҮРKСОЙ аясында Ыстамбұл қаласында (Түркия) Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына арналған «Ахмет Байтұрсынұлы және түркі өркениеті» атты ғылыми конференция өтті. Шараны Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың тапсырмасымен Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі ұйымдастырды. Конференцияны ҚР Ғылым және жоғары білім вице-министрі Ешенқұлов Талғат Ілиясұлы жүргізіп отырды. Т. Ешенқұлов: «Ахмет Байтұрсынұлы – түркі халықтарына ортақ ұлы тұлға. Оның ілімі халықаралық ғылыми кеңістікте, әсіресе, түркі әлеміндегі гуманитарлық ғылымдарда реформаторлық идеяларымен ерекшеленеді», – деп атап өтті.

2022 жылғы 1 қараша күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы Әдістеме басқармасының басшысы, филология ғылымдарының кандидаты Жазира Исқақова Шымкент қалалық тілдерді оқыту-әдістемелік орталығының шаңырақ көтергеніне ширек ғасыр толуына орай ұйымдастырылған «Тіл тағдыры – ел тағдыры» республикалық конференция жұмысына қатысты.

ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Терминология басқармасының ұйымдастыруымен «Ұлттық сипаттағы бизнес терминдері» атты республикалық байқау өз мәресіне жетті. Байқауға республикамыздың түкпір-түкпірінен студент, магистранттардан бастап ғылым докторы, аудармашы, іс жүргізуші, мұғалімдер және т.б. саладан әр түрлі жастағы азаматтар қатысты.

2022 жылғы 28 қазанда Астана қалалық Бейімбет Майлин атындағы №52 мектеп-гимназиясында семинар форматында өткен кездесу сабағының тақырыбы осылай деп аталады. Нұрша Оразахынованың «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы арқылы Алаш идеяларын мектеп тәжірибесінде іске асыру және олардың еңбектерін жас ұрпаққа кеңінен ұғындырып, дамытуды мақсат еткен бұл іс-шараға Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы Әдістеме басқармасының басшысы, ф.ғ.к. Жазира Мақсұтқызы Ысқақова қатысты.

Ғалым, профессор Әбдіуақап Қараның Мұстафа Шоқай кітабы Түркияда жарық көрді.

Кеше Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі Ерлан Қариннің төрағалығымен ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына арналған мемлекеттік комиссияның отырысы өтті.

Елімізге сүйіншілеп жеткізетін жаңалықтың куәсі болып отырмыз. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «Алаш» мәдениет және рухани даму институты (директоры С.А.Жүсіп) мен Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» оқу-әдістемелік, ғылыми-зерттеу орталығы (директоры Р.Имаханбет) бірлесіп, Ғылым және жоғары білім министрлігі ғылыми гранты негізінде ұлт ұстазының 12 томдық мұрасын даярлап, жарыққа шығарды. Бұл осы жылдың ірі мәдени-интеллектуалдық еңбегі деуге толық негіз бар.

Түркі халықтарына ортақ жазба ескерткіштер мәтіндерін транскрипциялау мәселесі В.В.Радлов, В.Л.Васильев, К.Г.Залеман, Н.А.Баскаков, Е.И. Убрятова, А.А. Зайончковский т.б. ғалымдардың зерттеу нысанында болды. Ориенталистер шығыс әдебиетіне қатысты мәтіндерді транскрипциялауда әркім өз транскрипциясын ұстанбай, белгілі бір лингвистикалық нормалар мен дәстүрлерге бағыну керектігін ескерткен. Сөйтіп, В.В.Радлов, В.Л.Васильев және К.Г.Залеман «Жалпылингвистикалық әліпби» (Общелингвистическая азбука) атты еңбекте орыс графикасының артықшылығын атай отырып, араб таңбаларына арналған фонетикалық әліпби құрастырды. Әліпбидің негізгі принциптері төмендегідей: 1) әрбір дыбыс белгілі бір таңбамен белгіленуі керек; 2) әрбір әріп бір ғана фонетикалық мағынада қолданылу керек; 3) негізгі дыбыстарды қандай да бір диакритикалық белгілермен таңбаламай, жай ғана белгілерді қолдану керек [1].

Бүгін Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Терминология басқармасының ұйымдастыруымен «Ұлттық сипаттағы бизнес терминдері» атты республикалық онлайн байқауының үшінші кезеңі онлайн форматта өтті. Байқаудың бұл кезеңі «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деп аталып, қатысушылар өлкенің берекесін келтіріп, ырысын арттыру, кәсіптің көзін ашу, әлемдік және қазақы бренд қалыптастыру, заманауи бизнес жетістіктеріне қатысты тақырыптар аясында онлайн режимде Jamboard онлайн тақтасында эссе жазды. Жазылған эсселер PDF форматында сақталып, қазылар алқасына жіберілді.

2022 жылғы 22 қазан күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры Ербол Тілешов ұжымды Мемлекет басшысының Жарлығымен ұзақ жылдардан кейінгі үзілістен соң, алғаш рет атап өтіліп жатқан ұлттық мерекеміз – Республика күнімен құттықтады.

Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы Әділбек Қабаның айтуынша соңғы жылдары қазақ тілін үйренуге деген құлшыныс артқан. Тіл үйренуге деген сұраныстың жоғарылауын қазақ тілін үйрететін жекеменшік орталықтар мен курстар санының артқанынан байқауға болады. Республика аумағындағы Мемлекеттік тіл оқыту орталықтары да мыңдаған азаматтардың қазақ тілін тегін үйренуіне жағдай жасап отыр.

2022 жылғы 20 қазан күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры, белгілі ғалым Ербол Тілешов ұлы жазушы, көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Шерхан Мұртазаның туғанына 90 жыл толуына арналған салтанатты шараға қатысты.

Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты Фонетика бөлімінің бас ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі Зейнеп Мүслімқызы Базарбаеваның 70 жас мерейтойы қарсаңында «Интонология», «Қазақ фонологиясының негіздері», «Казахская интонация», «Типологическое исследование интонации вводных единиц» және «Тұлғалар» атты ғылыми еңбектері жарық көрді, – деп хабарлайды ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің баспасөз қызметі.

Cоңғы жылдары қазақ тілін үйренуге деген құлшыныстың арта түскені байқалады. Әрине, оның басты себебі қазақ халқы санының өскендігі. Қазақша ойлайтын, қазақша түс көретін, ана тілінде сөйлеп, жазатын азаматтар қатары өскен сайын тілге деген сұраныс та, талап та арта түсері анық. Бұдан бөлек, бүгінгі күнде қазақ тілін үйренуге деген құлшынысы жоғары өзге ұлт өкілдерінің қатары да күн санап өсіп келеді.

2022 жылдың 13 қазаны күні Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының Бас директоры, белгілі ғалым Ербол Тілешов академик Е.Бөкетов атындағы Қарағанды Университетінде өткен осы республикалық дөңгелек үстелге қатысты.